Vakeriben pal o mule pro trin bara (borderi): Vakeribena pal o revenanti maškar fikcia the realita, maškar informacia the literatura vaj maškar folkloris the individualno kreacia
Abstrakt
Vakeribena pal o mule hin importantno fenomenos andre romaňi mentalno luma. Maj savore Roma džanen te vakerel pal o konkretna kontakti maškar o džide the o mule, so zadžiďile jon vaj lengeri fameľia.
Pre jekh sera hine ola historii individualna, pre aver sera hin andre kala vakeribena kolektivna charakteristiki. Kala vakeribena na šunas ča andre normalno komunikacia, no hine the tema andro literarna publikacii (dikh Demeter 1992, Kher 2012, Ryvolová - ed.- 2019).
O referatos kamela te sikhavel o vakeribena pal o mule sar fenomenos pre bar (pro borderis), u te sikhavel kada trine dromenca: 1) Angluňi bar (angluno borderis) dikhel o autoris maškar fikcia the realita. Avruňa, gadžikaňa perspektivatar dičhol kala vakeribena najbuter sar fikcia, ta o referatos len sikhavela buter sar realisticka vakeribena pal e transcendentno luma u kontrastinela len mamuj o fantasticka paramisa.
O autoris sikhavela pojekh dikhibena andre teoria. Jekh egzemplos: O drom, saveha hin kala vakeribena prezentimen andre edicia Kher so del avri romaňi literatura, džal komplikimen dromeha: Andro berš 2012 hine mek prezentimen eksplicitnones sar paramisa, andro berš 2019 hin e pozicia buter strukturimen.
Dujto egzemplos: E Milena Hübschmannovo (dikh 2006) len bešľarel andro kontekstos sar o Roma dikhen e luma. No joj koda romano dikhiben ajci kontrastinel le gadžikane racionalnone dikhibnaha, hoj o vakeribena pale (implicitnones) agoraren andre jekh kategoria fantastickone paramisenca. 2) Le autoris interesinela the keci hin andro konkretna vakeribena literarno kompozicia.
Ta jov rodela dujto bar: maškar informativna the literarnones koncipimen vakeribena. E dujto bar hin tiž dinamicko, ta o autoris sikhavela the sar pes kala duj fenomeni andro vakeribena miksinen. 3) O autoris komparinela narativna strukturi butere vakeribnendar: O rekordingi pal o romane koloňiji, o teksti so has lekhade pre publično akhariben (Ryvolová - ed.- 2019) the o vakeribena publikimen sar autorsko literatura.
Jov zumavela te sikhavel e trito bar: maškar o kolektivna strukturi the o individualna inovacii. The e trito bar hin dinamicko u les pale interesinela the kada sar pes o duj fenomeni miksinen.